نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده

آشنایی با نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده

یکی از منابع مهم درآمد دولت‌ها، درآمدهای مالیاتی ناشی از مالیات بر ارزش افزوده است. دولت‌ها با دریافت مالیات به صورت مستمر می‌توانند خدمات ضروری برای جامعه را با ثبات و با برنامه ریزی مناسب ارائه دهند.

تجربه تدوین و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال‌های اخیر در کشورهای متعدد نشان می‌دهد که این نظام مالیاتی یک منبع درآمد قابل اتکا برای دولت است. یکی از مزیت‌های این مالیات سادگی وصول و پرداخت آن نسبت به سایر انواع مالیات‌ها است.

مزیتی که باعث شده است به عنوان رایج‌ترین نوع مالیات شناخته شود. همچنین مالیات ارزش افزوده بدلیل مزایای دیگری از جمله درآمدزایی زیاد و مهم‌ترین آن کاهش وابستگی هرچه بیشتر درآمد دولت به نفت، یکی از بهترین نظام‌های مالیاتی غیر مستقیم شناخته شده است.

در ادامه با مفهوم مالیات ارزش افزوده آشنا می‌شویم، مشمولین این نوع از مالیات را معرفی می‌کنیم، تاریخچه آن را بررسی می‌کنیم و در مورد نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده توضیح می‌دهیم، اما قبل از آن بد نیست با مفهوم عبارت «ارزش افزوده» بیشتر آشنا شویم.

مالیات ارزش افزوده به تمامی خدمات و کالاهایی تعلق می‌گیرد که در برابر پول در داخل کشور داد و ستد می‌شوند، مگر آنکه در قانون برای آن شرایط ویژه، از جمله تخفیف‌هایی در نظر گرفته باشند. کالاهایی که صادر می‌شوند از این مالیات معاف هستند: ر. ک. Duty-free. به همین دلیل گردشگران (که در کشور محل سفر و خرید اقامت رسمی و دائم ندارند) می‌توانند ضمن خرید، از فروشنده «برگه تفکیک بهای خرید و مالیات برارزش افزوده» (Export document) درخواست کنند. این برگه می‌بایستی ضمن خروج از کشور (حد اکثر سه ماه پس از خرید) توسط اداره گمرک مرزی، پس از رویت اجناس، تأیید شود. خریدار سپس می‌تواند از راه‌های مختلف، از جمله طی سفر بعدی از طریق خود فروشنده یا شرکت‌های ویژه مستقر در بخش ترانزیت فرودگاه یا در خاک کشور مقصد، مالیات پرداختی را دریافت کند. ساکنین کشورهای اتحادیه اروپا در داخل مرزهای این اتحادیه امکان باز دریافت مالیات را ندارند. فروشگاه‌های واقع در سالن ترانزیت فرودگاه‌ها، در محوطه سفارت خانه‌ها، سازمان ملل، یونسکو، فائو و سایر مکان‌های در این رده، که خرید در آن‌ها تحت شرایط ویژه‌ای امکان دارد، «Duty-free shop» محسوب شده و مالیات بر ارزش افزوده را از مشتری دریافت نمی‌کنند.

کالاهایی که مالیات ارزش افزوده به آن‌ها تعلق می‌گیرد کدام است؟

مالیات بر ارزش افزوده شامل تمام خدمات و کالاهایی که در ایران به فروش می‌رسد می‌شود اما دارای چند استثنا است: سیگار و سوخت هواپیما دو کالای خاص هستند که به هرکدام به ترتیب 12 و 20 درصد مالیات ارزش افزوده تعلق می‌گیرد؛ به محصولات کشاورزی فرآوری نشده، کالاهای اساسی (برنج، روغن، گوشت و…) و خدمات بهداشتی مالیات بر ارزش افزوده تعلق نمی‌گیرد.

 محاسبه مالیات بر ارزش افزوده

به عنوان مثال، تولید کننده خودرو (با نام فرضی خودروسازان آسیا) را در نظر بگیرید که در کشوری با نرخ 10% مالیات بر ارزش افزوده فعالیت می‌کند.

شرکت خودروسازان مواد خام را با قیمت 2 میلیون ریال خریداری می‌کند که طبیعتاً مالیات بر ارزش افزوده‌ی آن 200,000 ریال است که باید به دولت پرداخت کند. جمع قیمت کل در این حالت 2,200,000 می‌شود.

خودروسازان محصولات تولید شده را به قیمت 5 میلیون ریال به علاوه 500,000 ریال ارزش افزوده و جمع کلی 5,500,000 ریال به توزیع کننده می‌فروشد. در این حالت تولید کننده فقط 300,000 ریال به عنوان مالیات بر ارزش افزوده را به دولت پرداخت کرده است. به عبارتی تولید کننده 10% سودی که در این فرآیند به دست آورده است (3 میلیون ریال) را به عنوان VAT پرداخت می‌کند.

در نهایت توزیع کننده این محصول را با قیمت 10 میلیون ریال که ارزش افزوده آن 1000,000 ریال می‌شود به مصرف کننده نهایی می‌فروشد که جمع کل آن 11 میلیون ریال می‌شود. توزیع کننده در این مرحله 500,000 ریال را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می‌کند. 500000 ریال مابقی را تولید کننده در مرحله قبل پرداخت کرده است و به عبارتی توزیع کننده در این مرحله 10% سودخالص خود را پرداخت می‌کند.

چه مواردی از مالیات بر ارزش افزوده معاف است؟

موارد زیر، مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نیست:

کلیه تخفیفات اعطایی به خریدار کالا یا خدمات.

مالیاتی که قبلاً توسط عرضه کننده کالا یا خدمات پرداخت شده است.

هر نوع مالیات غیر مستقیم و هر نوع عوارضی که هنگام عرضه کالا یا خدمات پرداخت شده است

اموال غیر منقول اشخاص حقیقی یا حقوقی مشمول مالیات، از پرداخت VAT معاف است.

فرش دستبافت، کالاهای اساسی مثل قند و شکر و برنج و گندم و آرد و لبنیات و گوشت و شیر خشک و نان و سویا، از VAT معاف است.

کلیه تجهیزاتی که در فرودگاه‌ها برای عملیات ناوبری استفاده می‌شود

فعالیت صندوق‌های قرض الحسنه مجاز و کلیه خدمات بانکی و مؤسسات اعتباری و صندوق‌های تعاون و تعاونی‌ها

کلیه محصولات کشاورزی که فرآوری نشده باشد.

خوراک دام و طیور

دام و طیور زنده و آبزیان و فعالیت‌های زنبورداری.

فعالیت‌های مرتبط با انواع کود و سم و نهال و بذر

کلیه خدمات حمل و نقل عمومی درون و برون شهری (ریلی-زمینی-هوایی-دریایی)

کلیه فعالیت‌های مرتبط با چاپ و نشر و کاغذ

کلیه خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق که موضوع قانون مالیات‌های مستقیم است.

کلیه خدمات درمانی مثل اعم از انسان و حیوان و گیاه

کلیه خدمات توانبخشی و حمایتی بیماران و نیازمندان

کلیه خدمات مربوط به دارو و تجهیزات پزشکی

کلیه خدمات پژوهشی و آموزشی طبق تأیید وزارت علوم و وزارت بهداشت و وزارت کار.

کلیه کالاهای همراه مسافر که برای استفاده شخصی و منطبق با قانون صادارت و واردات باشد.

کلیه اقلام برای مصارف نظامی و انتظامی که به تأیید وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برسد.